Osmanlı Devleti’nde Kalpazanlık ve Sahte Para (1808-1914): Kalpazanlığı ve Sahte Paranın Tedavülünü Besleyen Faktörler

Abstract

Osmanlı Devleti’nin geleneksel idari, iktisadi ve mali bünyesini değişime zorlayan birçok gelişmeninyaşandığı 19’uncu yüzyılda, Osmanlı meskûkâtı ve kâğıt parasının sahtelerini imal edip piyasaya sürenkalpazanların, zamanla daha fazla faaliyet alanı bulmasına imkân veren nedenler çeşitlidir. Bunların birkısmı, Osmanlı Devleti’nin kendi iç bünyesinden beslenirken diğer bir kısmı ise dış dünyada oluşan siyasive iktisadi iklimin etkisinde, iç ve dış nedenlerin etkileşimiyle şekillenmiştir.Bu dönemde kalpazanların, kalp madeni ve kâğıt parayı imal edip tedavüle sürme imkânı bulmalarınınnedenleri arasında, dönem içinde takip edilen para ve maliye politikalarının rolü son derece önemlidir.Ayrıca, piyasada kalp sikkenin veya kâğıt paranın tespitinde yaşanan zorluklar, devlet idaresinin kalpazanave kalp paraya olan yaklaşımındaki yumuşaklık, kanunların caydırıcılık gücündeki yetersizlik ve var olankanuni boşluklar diğer nedenler arasında zikredilebilir. Bunların yanında, yerli ve yabancı kaynaklıkalpazanlığın faaliyet alanı olan bir piyasada muhatap olunan Müslüman halkın sahip olduğu nitelikler,yine kalpazanların lehine sonuçlar doğurmuştur. Uluslararası ticaret hacminde ve para talebinde büyükartışların yaşandığı bu dönemde, dünya maden piyasalarında meydana gelen gelişmelerin de etkisiyleşekillenen dış faktörler, vatandaşı oldukları ülkelerin zımnen de olsa desteğini arkasına alan adli ve ticariayrıcalıklara sahip, kalpazanlığa bulaşan yabancılar için bulunmaz fırsatlar sunmuştur.

There were many developments in the 19th century that would force the traditional administrative, economic and financial structure of the Ottoman State to change. They also facilitated the works of counterfeiters who manufactured the fake money and circulated them to the Ottoman markets. Some of these negative developments stemmed from the inner structure of the Ottoman State while some others emerged as a consequence of the political and economic conjuncture imposed by the external conditions. Results of monetary and fiscal policies pursued in this period were influential in increasing counterfeiting. This can be seen particularly, in the markets where trade was relatively intense. Since counterfeit money at the markets could not be detected easily, counterfeiters continued their illegal activities easily. In this period, among other reasons of counterfeiting wereloose approach of state administration towards counterfeiter and counterfeit money problem, inadequacy of deterrent laws and the gaps in the existing laws. Beside these, such characteristics as naivity, accessibleness and righteousness which were attributed to Muslim/Turkish people paved the way for counterfeiters to carry out their activities easily. In addition, huge increase in the volume of international trade and demand for money, new developments in world silver mine markets, when combined with the power of commercial and judicial concessions, facilitated incomparable opportunities for foreign counterfeiters.