Türkiye Türkçesinde mana birleşmesi problemi: “Gaye”, “Hedef”, “Maksat”, “Amaç” örneği

Abstract

Anlamdaşlığın var olup olamayacağı ile ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların çoğu, meselenin teorik kısmıyla ilgilidir. Konu hakkındaki çalışmaların ekseriyeti bir dilde tamamen aynı anlama gelen kelimelerin olamayacağı tezini savunmaktadır. Bu çalışmada da “anlamdaşlık”ın var olamayacağı ancak yakın anlamlılığın var olabileceği kabul edilmiş ve çalışma bu kabul üzerine inşa edilmiştir. Osmanlı Türkçesinden Türkiye Türkçesine geçiş ile birlikte Türkiye Türkçesinde “yeni Türkçe kelimeler” olarak da isimlendirilen birçok yeni kelime ortaya çıkmıştır. Bu kelimelerin dile dahliyle birlikte, yakın anlamlı olan ve mana farkları bilinerek yerli yerinde kullanılan birçok kelimenin farklı manaları tek kelimeye yüklenip birçok mana tek kelime ile karşılanmağa çalışılmaktadır. Bu problemin gerek sözlü olarak konuşma Türkçesinde gerekse yazılı olarak sözlüklerde yansımaları mevcuttur. Bu çalışmada, mezkûr mana birleşmesi problemi Türkiye Türkçesi genelinde ve TDK Türkçe Sözlük özelinde “gaye”, “hedef” ve “maksat” kelimelerinin “amaç” kelimesinde birleşmesi örneği ile izah edilmiştir. Çalışmada önce üç kelimenin kendisinde birleştiği “amaç” kelimesi üzerinde durulduktan sonra sırasıyla “gaye”, “hedef” ve “maksat” kelimelerinin etimolojileri, Osmanlı Türkçesindeki manaları, Türkçe Sözlük’teki manaları ve hem Osmanlı Türkçesinde hem de Türkiye Türkçesindeki kullanılış örnekleri verilerek kelimelerin mana farkları izah edilmiştir.

There have been many studies as to whether or not synonymy can exist. Most of these studies are concerned with the theoretical part of the issue. The bulk of these studies on the subject advocate the thesis that words cannot have the same meaning in a language. In this study, it was acknowledged that not true synonymy but rather near-synonymy does exist. With the transition from Ottoman Turkish to modern Turkish many new words have emerged in Turkish, also known as “new Turkish words”. With the adoption of these words into the language, the meaning differences of many near-synonymy words have disappeared. Many different meanings are merged into one word. This is the case both in speech and in the writing language. In this study, the problem of meaning unification is illustrated by using the word “amaç” instead of “gaye”, “hedef” and “maksat”. In this study, firstly, the word “amaç” in which the latter words have been combined is emphasized. Then the etymology of the words “gaye”, “hedef” and “maksat”, meaning in Ottoman Turkish and TDK Turkish Dictionary are examined. After that, example sentences are given from Ottoman Turkish and modern Turkish to better illustrate the case.