Şişhane Meydanında Mekansal Niteliklerin Değişim Süreçleri

Abstract

Kentsel mekândaki değişim süreçlerinin belirlenmesi, onu oluşturan niteliklerin zaman sürecinde bir arada oluşturduğu anlamın değerlendirilmesiyle mümkündür. Değişim ile kentsel mekân, kimliğini koruyup gelişerek devamlılığını sağlayabilir, ya da kimliğini oluşturan nitelikleri kaybederek yeniden yapılanır. Bu farklı yapılanmaların tarihsel süreç içerisinde değerlendirlmesi, güncel büyük kentsel projelerin tartışılabilmesi için önemli bir çıkış noktasıdır. Belli bir zaman diliminde saptanan kentsel nitelikler, tek başına o mekânın kimliğini belirlemekte yeterli değildir. Bu şekilde sürecin kendisi, inceleme dışı bırakılmış olur. Hal bu ki, önemli olan sürecin tanımlanabilmesidir. Bunu için mekânı oluşturan nitelikler sınıflandırılarak belirlenmeli ve zaman sürecinde önemli değişimlerin gerçekleştiği kırılma noktalarında karşılaştırmalı olarak incelenmelidir. Zaman ve mekân etkileşiminin belirlenmesiyle, mekânın kimliği tanımlanabildiği gibi, değişim sürecinin niteliği (değişim ya da dönüşüm) saptanarak, mekânda izlenen değişimin yapıcı ve yıkıcı unsurları ortaya konulabilir. Bu yöntemle yeni projelerin yönlendirilmesi ve tasarım kriterlerinin doğru saptanması sağlanabilir. Bu yaklaşımdan yola çıkarak bildiride, Şişhane Meydanı’nın geçirmiş olduğu süreç tanımlanmış ve benzer büyük kentsel müdehalelerin mekânda yaratabileceği hasarın tesbit edilebileceği bir yöntemin oluşturulması amaçlanmıştır. Bunun için Şişhane Meydanı’nı oluşturan mekânsal niteliklerin doğal, yapısal ve sosyal bileşenleri belirlenerek sınıflandırılmış ve tarihsel süreç içerisinde belirlenen kırılma noktalarında haritalandırmalarla görselleştirilerek karşılaştırılmıştır. Bu yöntemle oluşturulan matris üzerinde her bir mekânsal niteliğin değişim sürecinden nasıl etkilendiğinin tesbit edilmiştir. Sonuç olarak, Şişhane Meydanında oluşan yapıcı ve yıkıcı müdehalelerin mekânda oluşturduğu transformasyon ve deformasyon süreçlerinin tartışılabileceği bilimsel bir zeminin oluşturulmuştur. Bu yöntemin diğer büyük kentsel projelerin değerlendirilmesi ve tasarım kriterlerinin oluşturulması için bir araç olması hedeflenmiştir. Çalışma yöntemi olarak, alanda uygulanan mekânsal analizler için daha önceki dönemlere ait gravürlerin yanısıra, altı farklı dönemi temsil eden; 1860 D’Ostoya Planı, 1926 Pervititich Haritası, 1946 Hava Fotoğrafı, 1966 Hava Fotoğrafı, 1982 Hava Fotoğrafı, 2013 Hava Fotoğrafından oluşturulan haritalandırmalar kullanılmıştır.