Sermaye Piyasasında İslami İlkeler: Seçilmiş Finansal Varlıklar ve Operasyonel İşlemler Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Buçalışmanın amacı İslami sermaye piyasaları ile ilgili 1990’lı yıllardan bu yanayapılan kalitatif çalışmaları analitik olarak değerlendirip, özgün bir teorikçerçeve oluşturmaktır. Sermaye piyasaları ile ilgili İslami ilkeler, finansalvarlıklar ve operasyonel işlemler şeklinde iki temel başlıkta tahliledilmiştir. Finansal varlıklar başlığı altında imtiyazlı hisse senetleri, tahviller,forward ve futures kontratlar, opsiyon ve SWAP sözleşmeleri inceleme konusuyapılmıştır. Operasyonel işlemler başlığı ise finansal yatırım süreçleriyleilgilidir. Bu bağlamda spekülasyon, manipülasyon, açığa satış ve marj hesabıkonuları ele alınmaktadır. Burada temel amaç fıkhi değerlendirme ve çıkarımlaryapmaktan ziyade, İslam âlimleri ve iktisatçılarının 1990’lı yıllardan bu yanaoluşturduğu birikimi finans kuramı bağlamında analitik olarak sınıflandırıp,İslami sermaye piyasaları literatürüne teorik bir zemin kazandırmaktır.İncelenen eserlerde, İslam alimleri ve iktisatçılarının yaygın kanısınagöre mevcut yapılarıyla imtiyazlı hisse senetleri, tahviller, forward vefutures kontratlar, opsiyon ve SWAP sözleşmeleri, açığa satış ve faiz karşılığındamarj hesaplarının kullanılması İslami yatırımcılar açısından uygun değildir.Ancak spekülasyon meselesi tartışmalıdır. İlk dönem İslam iktisatçıları spekülatifişlemlerin garar unsurutaşıdığını, bu sebeple spekülasyonun İslami sermaye piyasasında uygun olmadığı görüşünde birleşmektedir.Ancak sabit getirili menkul kıymetler hariç, İslami yatırımcıların kâr zarar paylaşımına dayalı olarak hisse senedi yatırımıyapmalarının uygun olduğu, üzerinde görüş birliği olan bir konudur.

The aim of this study is to providean original theoretical framework by analytically evaluating qualitativestudies since 1990s related to Islamic capital markets. Islamic principlesregarding capital markets are analyzed under two main headings as financialassets and operational transactions. Under the heading of financial assets,preferred stocks, bonds, forward and futures contracts, options and SWAPagreements are examined. Operational transactions are related to financialinvestment processes. In this context, speculation, manipulation, short sellingand margin accounts are discussed. The main purpose here is not to make legalconclusions and inferences but to classify the academic discussionsanalytically that has been formed since 1990s, in the context of financialtheory and to give a theoretical background to the literature of Islamiccapital markets.In the examined works, according tothe widespread belief of Islamic scholars and economists, it is not appropriatefor Islamic investors to use preferred stocks, bonds, forward, futures, optionsand SWAP contracts, short sales and margin accounts. However, the issue ofspeculation is controversial. First-generation Islamic economists argue thatspeculative transactions have gharar element and therefore speculation is notpermissible in the Islamic capital market. However, except for fixed incomesecurities, there is a consensus among modern Islamic economists that it ispermissible for Islamic investors to invest in stocks based on profit-losssharing principle.