Rusya'da Sovyet devrimi öncesi Rusça kaynaklarda Kazan Tatar Türklerinin geçiş dönemleri

Abstract

Tatar Türkleri, günümüzde başta Rusya Federasyonu olmak üzere dünyanın çok farklı bölgelerine yayılmış bir şekilde varlığını sürdürmektedir. Bununla birlikte Türk dünyasında Kazan Tatarlarının kültürel, siyasi ve tarihî olarak özel bir önemi vardır. Yüzyıllarca Ruslar da dahil birçok milleti hâkimiyeti altında tutan Tatarlar için 1552 yılı tarihi bir dönüm noktasıdır. Bu tarihte İvan Groznıy'ın Kazan işgali ile birlikte Tatar tarihi ve kültürü için yeni bir dönem açılır. Rus kaynakları bu yüzyıldan sonra Kazan Tatarları hakkında daha ayrıntılı bilgiler vermeye başlar. Özellikle misyonerlik faaliyetleri çerçevesinde kaleme alınan birçok eserde Kazan Tatarlarının gündelik yaşamı, dinî inançları, genel olarak kültürleri hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. Tez çalışması 1917 Sovyet Devrimi'ne kadar olan sürede yayımlanmış olan Rusça kaynaklardaki Tatar geçiş törenlerini konu edinmektedir. Konu ile ilgili tespit edilmiş kaynaklarda Tatar geçiş törenleri tespit edilmiş ve kaynaklar kendi içinde eskiden yeniye doğru kronolojik bir sıra takip edilerek ele alınmıştır. Kaynakların geçiş törenlerinin hangi evreleri ve unsurları üzerinde daha fazla durdukları, bu durumun yazar ve amaçları ile ilişkisi ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Konu ile ilgili eser verenlerin dikkate değer bir bölümünün misyonerlik faaliyetleri ile ilişkisinin de bulunması sebebiyle özellikle İslamî olarak görülen unsurların kaynaklarda işlendiği tespit edilmiştir. Bu tür çalışmaların bir propaganda aracı olarak ortaya koyulduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Today, Tatars are present in many different parts of the world, especially the Russian Federation. However, in the Turkish world, Kazan Tatars have a special cultural, political and historical significance. For Tatars, who have dominated many nations including the Russians for centuries, 1552 is a historical turning point. On this date, a new period for Tatar history and culture opens with the invasion of Ivan Grozny in Kazan. Russian sources start to give more detailed information about Kazan Tatars after this century. There are important information about the daily life, religious beliefs and culture of Kazan Tatars, especially in many works written in the framework of missionary activities. This thesis study focuses on Tatar rites of passage in Russian sources that were published until the Soviet Revolution of 1917. Tatar rites of passage have been determined in the sources around the subject and the sources have been handled in chronological order from old to new. It has been tried to reveal which phases and elements of the rites of passage are more emphasized, the relationship of this situation with the author and its aims. It is determined that a considerable part of the authors related to the subject is related to missionary activities, and especially the elements seen as Islamic have been touched within the sources. It is concluded that such studies have been put forward as a propaganda tool.