Çeviri Sosyolojisi Işığında Engelli Çevirmenler: Fenomenolojik Yaklaşım ile Görünmeyeni Görünür Kılmak

Abstract

Engelli bireylerin gelişen teknoloji ile geleneksel olarak istihdam edildikleri mesleklerden farklı alanlara yöneldikleri; ancak bu alanlarda ayrımcılıkla karşılaştıkları gözlemlenmiştir. Bu mesleklerden biri de çevirmenliktir. Engelli çevirmenlerin mesleki alanda nasıl konum aldıklarına vurgu yapan bu çalışma, Çeviri sosyolojisi ve Pierre Bourdieu’nünkavramlarından yararlanarakFenomenolojik yaklaşımı araç edinmiştir. Çeviri sosyolojisi, çeviri pratiğine dahil olan bütün eyleyicileri ilişkisellik içinde inceler; Fenomenolojik yaklaşım ise bireylerin deneyimlerine ışık tutarak onları görünür kılar. Bunu gerçekleştirmek için de sahanın sesine kulak vermek gerekir. Bu araştırmada görme ve ortopedik engelli beş çevirmen ilederinlemesineyüz yüze görüşmeler yapılmış; kaydedilen görüşmelerin çeviri yazıları incelendikten sonra iki tema öne çıkmıştır. Bu temalardan biri engelli çevirmenlere işverenlerinin ve akademik eğitimleri sırasında öğretim elemanlarının gösterdiği önyargılı yaklaşımlardır. Bu önyargı beraberinde ayrımcılığı getirerek engelli çevirmenlerin yeterli mesleki eğitimden yoksun kalmalarına sebep olmaktadır. Diğer tema ise başta Bilgisayar Destekli Çeviri (BDÇ) araçları ve ders materyalleri olmak üzere engelli çevirmenlerin önlerindeki erişilebilirlik engelidir. Erişilebilirliğin kamuya açık bütün kurumların yerine getirmesi gereken bir zorunluluk olmasına rağmen engelli çevirmenlerin hem eğitimleri hem de çalışma hayatları sırasında erişilebilirlik engeline takıldıkları ortaya çıkmıştır. Bu çalışma, engelli çevirmenlerin alandaki dezavantajlı konumları ve karşılaştıkları sorunları görünür kılarak akademi ve sektörde farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır. Çevirmenlik eğitimi ve mesleği önündeki engellerin kaldırılmasıyla şimdiye kadar yalnızca belli başlı alanlarda istihdam edilen engelli bireylerin yetenekleri ve eğitimleri doğrultusunda istedikleri mesleklerde çalışmalarının da önü açılacaktır.