Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas'ın Dîvân-ı Mesâbih Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas [?–1657/1658], şuara tezkirelerinde adı hiç geçmeyen, 17.yüzyılın ikinciyarısında yaşamını sürdürmüş ve çok sayıda eserler vermiş bir Klasik Türk Edebiyatı şairidir.Halvetiyye tarikatının Ahmediyye kolunun Uşşâkiyye şubesine bağlı bir şeyh olması ve mutasavvıfkişiliği gereği yazdığı eserler de dinî-tasavvufî içeriklidir. Çok sayıda manzume içeren eserlerişunlardır: Mevlid-i Nebî, Etvâr-ı Seb’a, Silsile-nâme, Dîvân-ı Hümâyûn, Bâğ-ı Behişt ve Dîvân-ıMesâbîh. Bu çalışmada ele aldığımız Divân-ı Mesâbih, İslam âleminde meşhur olan Ferrâ el-Begavî[ö. 516/1122] tarafından kaleme alınmış Mesâbîhü’s-Sünne adlı hadis kitabının Âlim Sinan Efenditarafından Türkçeye tercüme edilen metninden seçilmiş hadislerin manzum olarak tercüme edilmişşeklidir. Eserdeki şiirler kaside nazım şekliyle yazılmıştır. Kasidelerin revi harflerine göre alfabetikolarak tertip edilen eser, klasik tertip usulüne uygun olarak tevhid, münâcât, naat, dört halife methive Sultan IV. Murad methi manzumeleriyle başlamaktadır. Geri kalanı muhtelif hadislerin açıklamasıolan manzumelerden oluşmaktadır. Eserde önce söz başlarına tercümesi yapılacak hadisler yazılıpsonra 20 beyitlik bir kasideyle ilgili hadisin tercümesi/açıklaması yapılmıştır. Her bir hadis için ayrıbir kaside yazılmıştır. Oldukça hacimli olan eserde yaklaşık 8.500 beyit bulunmaktadır. TürkEdebiyatında manzum kırk hadis tercümeleri sıklıkla kaleme alınmıştır ancak Kuloğlu gibi bütün birdivanın hadislerin tercüme edildiği yirmişer beyitlik şiirlerden oluştuğu bir örnek bulunmamaktadır.Bu yönüyle eser dikkate değer sıra dışı bir örnek teşkil etmektedir.

Kuloğlu Sheikh Hacı İlyas [?–1657/1658] is a Classical Turkish Literature poet with many works who lived in the second half of 17th century. However, his name is not in the collection of biographies of poets. His works are religious since he is a sheikh belonging to Halvetiyye cult. His poems are as follows: Mevlid-i Nebî, Etvâr-ı Seb’a, Silsile-nâme, Dîvân-ı Hümâyûn, Bâğ-ı Behişt ve Dîvân-ı Mesâbîh. In this paper, Dîvân-ı Mesâbîh is studied. It is the poetical translation of hadiths that was picked from Mesâbîhü’s-Sünne written by Ferrâ el-Begavî and translated by Âlim Sinan Efendi. The poems in the work are written in ode verses. The odes are arranged in alphabetical order in revi letters (the letters making the rhyme). The work begins with tevhid (poems praising the oneness of Allah), münâcât (poems for praying Allah), naat (poems praising Prophet Mohammed), acclaim of four Khalifas and Sultan IV. Murat. The rest is the poems of various hadiths. In this paper, first, hadiths, which are to be translated, are given. Then, the hadith, which is about an ode with 20 couplets, is translated and explained. For each hadith, an ode is written. In such a big work, there are 8.500 couplets. In Turkish Literature, there are many poetical translations but there is no other example like Kuloğlu’s work. Hence, his work seems remarkable.